Pergolakan di selatan Thailand yang berlanjutan lebih satu dekad telah memberi kesan mendalam terhadap kualiti kehidupan penduduk, pendidikan kanak-kanak serta hubungan antara masyarakat Islam dan penganut Buddha.
Menurut statistik terbaharu pertubuhan bukan berasaskan keuntungan, Deep South Watch yang berpangkalan di Universiti Pattani, sebanyak 15,091 insiden keganasan direkodkan sejak tercetusnya konflik pada Januari 2004 hingga Julai 2015 yang mengorbankan sebanyak 6,500 nyawa dan mencederakan 11,730.
Usaha membawa kumpulan-kumpulan pemisah ke meja rundingan merupakan satu-satunya penyelesaian politik terbaik yang harus dilakukan kerajaan Thailand secepat mungkin bagi menghentikan pergolakan yang berlaku.
Terdapat pelbagai kumpulan yang mewakili kepentingan masyarakat Islam di selatan Thailand seperti Barisan Revolusi Nasional (BRN), Kumpulan Pembebasan Pattani Bersatu (PULO), Gerakan Mujahideen Islam Patani (GIMP) dan Barisan Pembebasan Kebangsaan Pattani (PLNF).
Perjuangan semua kumpulan tersebut dipelopori oleh ulama terkenal dan pengasas Gerakan Rakyat Pattani, Haji Sulong Al-Fatani yang melancarkan kempen petisyen, menuntut autonomi, bahasa, dan hak-hak budaya, serta pelaksanaan undang-undang Islam pada tahun 1947 sebelum beliau ditahan dan dipercayai dibunuh pada tahun 1954.
Kebangkitan penduduk di selatan negara itu untuk berpisah paling ketara berlaku di bawah kelolaan PULO yang ditubuhkan pada tahun 1968 selepas kejayaan penubuhan Barisan Nasional Pembebasan Pattani (BNPP) pada tahun 1959.
Kumpulan-kumpulan ini kebiasaannya diterajui oleh seorang ketua atau pemimpin utama, namun selepas kejadian serangan berdarah oleh tentera kerajaan di Masjid Kerisik pada 28 April 2004, terdapat laporan menyatakan tiada suatu kumpulan pun yang berani menamakan ketua masing-masing, dipercayai bagi mengelakkan ketua terbabit ditahan pihak berkuasa Thailand.
Justeru, Malaysia yang mempunyai rekod sebagai orang tengah dalam memuktamadkan perdamaian antara kerajaan Filipina dengan Barisan Pembebasan Islam Moro (MILF) sekali lagi diberi kepercayaan menggalas tugas sama untuk memberi nafas baharu kepada rundingan damai di wilayah tersebut.
Kerajaan Thailand memberi mandat kepada Malaysia untuk menjadi fasilitator bagi dialog damai antara kedua-dua pihak itu berdasarkan persetujuan yang ditandatangani pada 28 Februari 2013.
Namun usaha damai terhenti sejak November 2013 akibat cubaan menggulingkan bekas Perdana Menteri Thailand, Yingluck Shinawatra sebelum disambung semula oleh Perdana Menteri Thailand, Jeneral Prayuth Chan-och pada tahun berikutnya.
Majlis Amanah Rakyat Pattani (Mara Patani) kemudian ditubuhkan pada 25 Oktober 2014 oleh BRN dan pada Mac tahun yang sama, kumpulan itu membuka peluang kepada organisasi perjuangan Pattani yang lain untuk menyertainya.
Proses rundingan damai di bawah kerajaan Thailand dan Mara Patani yang dipimpin oleh Prayuth telah mengadakan dua dialog tertutup pada April dan Jun tahun lalu di Malaysia.
Tinjauan oleh Deep South Watch menyatakan, sekitar 80.6 peratus penduduk di selatan Thailand yakin dengan peranan Malaysia, manakala 80.2 peratus pula, yakin terhadap proses damai yang dijalankan secara berterusan oleh kerajaan Thailand sejak 2013.
Perdana Menteri Datuk Seri Najib Tun Razak telah mengadakan perbincangan dengan Prayuth, manakala fasilitator Malaysia Datuk Seri Ahmad Zamzamin Hashim telah berusaha berkomunikasi dengan penduduk tempatan sejak tahun 2014.
Mara Patani mengemukakan tiga tuntutan kepada kerajaan Thailand termasuk menjadikan dialog damai dengan mereka sebagai agenda nasional bagi menamatkan konflik di wilayah-wilayah selatan negara itu.
Selain itu, mereka mahu kerajaan Thailand mengiktiraf mereka sebagai organisasi sah dalam rundingan damai pusingan ketiga yang diadakan di Kuala Lumpur pada Ogos tahun lalu.
Walaupun rundingan damai tersebut dilaporkan tertangguh susulan perbalahan yang timbul melibatkan pangkat wakil rundingan kedua-dua pihak, namun pada 25 Februari lalu, kerajaan Thailand mengesahkan pihaknya bersetuju dengan cadangan Mara Patani supaya menjadikan proses damai yang diadakan atas daya usaha Malaysia itu sebagai Agenda Nasional.
Melalui pendekatan dan polisi yang tepat serta adanya usaha yang bersungguh-sungguh daripada kedua-dua belah pihak, krisis di selatan Thailand boleh diselesaikan secara aman walaupun mungkin memakan masa yang panjang.
Masyarakat minoriti Islam terbabit pula perlu meletakkan masa depan generasi muda mereka sebagai asas perbincangan bertunjangkan pembangunan ekonomi dan fizikal tanpa mengabaikan pembangunan Islam secara keseluruhannya.
Satu formula bersama boleh dirangka yang bakal meletakkan situasi menang-menang dan konsep wasatiyyah yang mengutamakan kesederhanaan serta penolakan aktiviti ekstremis boleh dikongsi oleh pemimpin Malaysia dalam membantu menyelesaikan pergolakan yang berlaku.
